MAANDAG GEEN WEERBEELD VOOR EEN LUCASZOMERTJE!
WE HEBBEN WEER KANS OM “VALLENDE STERREN” TE ZIEN VAN DE ORIONIDEN!
BIJZONDERHEDEN 21 OKTOBER
Voor weer-info klik op onderstaande links:
KNMI WEERPLAZA WEERONLINE KMI-BELGIE WEER.NL WEERNIEUWS-VERWACHTING
De afsluiting van de nazomerse perioden is meestal tussen 15 en 20 oktober. Die mooie periode wordt ook wel het Lucaszomertje genoemd. De echte afsluiting wordt ingeluid met de 18e oktober, de naamdag van Sint Lucas, ook wel de portier van de winter genoemd. Werkt het weer helemaal mee met zon, droog en een thermische opleving dan spreekt men in de Volksweerkunde van het Sint Lucaszomertje. In 2019 was het Lucaszomertje op 26 oktober met o.a. in Borculo 20°C en 6,6 uur zon en een droge dag. In 2020 was het weerbeeld niet echt een Lucaszomertje, maar in de middag met een temperatuur van rond 19°C-20°C en zon toch op de valreep nog een korte Lucaszomertje. In 2021 was van een Lucaszomertje geen sprake en dat zeker niet op 21 oktober, onstuimig en kletsnat. In 2022 wat het weerbeeld betreft was 19 oktober wel het Lucaszomertje, droog met 7,5 uur zon en alleen deed de temperatuur daar niet echt aan mee met 15,2°C in Borculo. In 2023 thermisch wel het Lucaszomertje op 13 oktober met 24°C op het KNMI-station Ell, maar het weerbeeld met regen deed niet aan een Lucaszomertje denken.
Voor 2024 was o.a. voor Borculo vrijdag 18 oktober het Lucaszomertje! Met 22,0ºC tot nu toe nog de hoogste temperatur van deze maand, verder een droge dag en 8,5 uur zon. Maar op de Veluwe, oosten van Brabant en Zuid-Limburg een grijze zonloze dag met rond 16°C.
Nu op maandag 21 oktober geen weerbeeld voor een Lucaszomertje, weinig zon, regen en de temperaturen nog wel boven normaal voor de tijd van het jaar. In Limburg nog temperaturen van rond 18°C tot bijna 19°C in de nachtelijke uren, overdag de hoogste temperatuur 16,2°C in het Overijsselse Salland. Tot 18 uur was ook de meeste neerslag in Limburg gevallen tot ruim 7 millimeter, over het etmaal bijna 11 millimeter in Zeeland. Verder in het grootste deel van het land zonloos.
In 2023 op 21 oktober was na twee etmalen met grote temperatuurverschillen tussen het noorden en zuiden van het land de temperatuurverdeling wel veel gelijkmatiger verdeeld. Zo waren er in het noorden/noordoosten van het land KNMI-stations die een hogere temperatuur hadden dan in Zeeland. Zo had het KNMI-station Nieuw Beerta een maximum-temperatuur van 15,5°C en dat werd nergens bereikt in Zeeland. Zo kwam het KNMI-station Wilhelminadorp niet hoger dan 14,6°C.
In 2023 op 21 oktober nog neerslag tot in de dubbele cijfers, op de KNMI-stations Hoek van Holland en Rotterdam respectievelijk 12,3- en 10,7 millimeter.
In 2022 stonden we vanaf 21 oktober aan de start van een bijzonder warme periode en wel een periode van 21 dagen op rij! Want niet eerder was het van 21 oktober t/m 10 november zo warm! In de periode 21 oktober t/m 10 november kwam de gemiddelde etmaal-temperatuur op het KNMI-station De Bilt uit op 13,3ºC en dat is 3,9ºC boven normaal! De gemiddelde maximum-temperatuur over deze periode kwam uit op 16,7°C.
Op het KNMI-station Arcen over dezelfde periode een gemiddelde maximum-temperatuur van 17,2°C en op het KNMI-station Maastricht 17,6°C. Dat zijn voor de tijd van het jaar wel hele hoge temperaturen en dat ook over zo’n lange periode van drie weken wel te verstaan.
De hoogste temperatuur op 21 oktober 2022 was voor het KNMI-station Deelen met 16,6°C en dat is ongeveer de temperatuur die in 2022 gemiddeld over de periode van drie weken werd behaald.
Onderstaande foto maakte Peter de Vries in de omgeving Kudelstaart, een bloeiende ipomoa of ook wel winde genoemd. De wilde variant is de witte akkerwinde die vaak in hekwerken klimt.
Nu in 2024 evenals in 2023 op 21 oktober lagere temperaturen dan in de jaren daarvoor op 21 oktober. In 2020 op 21 oktober op het KNMI-station Maastricht 21,3°C en op het KNMI-station De Bilt met 20,3°C een nieuw datum-record. De 21,3°C op het KNMI-station Maastricht werd de hoogste temperatuur van oktober 2020. In 2022 op 21 oktober de hoogste maximum-temperaturen van 20,7°C en 20,5°C op respectievelijk de KNMI-stations Westdorpe en Eindhoven. Vanaf 2017 t/m 2019 en in 2021 ook nog temperaturen ruimschoots in de dubbele cijfers. In 2016 voor het laatst landelijk lokaal een maximum-temperatuur onder de 10°C op 21 oktober met o.a. op het KNMI-station Hupsel 8,8°C. Ook voor Borculo in 2016 voor het laatst op 21 oktober een maximum-temperatuur van onder de 10°C en wel met 9,6°C.
In 2023 op 21 oktober landelijk geen enkel station die de dubbele cijfers niet haalde, de laagste maximum-temperatuur was voor het KNMI-station Terschelling met 13,5°C. In Borculo op 21 oktober 2023 ook in de dubbele cijfers met 16,6°C als maximum-temperatuur en daarmee vergelijkbaar met nu op maandag 21 oktober met 17,3°C.
In 2021 op 21 oktober op het KNMI-station Wijk aan Zee met 48,2 millimeter nog een nieuw datum-record voor de neerslag. Verder viel er in Assendelft 58 millimeter en in Marken 68 millimeter. Ook neerslag van betekenis viel er in 2022 op 21 oktober met op de KNMI-stations Heino en Arcen respectievelijk 8,1- en 6,6 millimeter. In de nachtelijke uren van 21 oktober 2022 viel op de KNMI-stations Heino en Nieuw Beerta respectievelijk 8,1- en 5 millimeter en overdag op de KNMI-stations Arcen en Gilze-Rijen respectievelijk 6,6- en 3,6 millimeter. In de nachtelijke uren lokaal ook zomers getinte onweersbuien met o.a. in Vierhouten op de Veluwe nog 15 millimeter.
In 2021 op 21 oktober kwam het tot storm langs de kust en op het IJsselmeer. Het KNMI-station Westdorpe had een windstoot van 106 kilometer per uur.
Onderstaande foto maakte Frans Sijmons in Noorwegen, ook daar prachtige herfstkleuren.
– In 2018 in de nacht naar 21 oktober de laagste temperatuur van 0,4°C op het KNMI-station Ell en aan de grond de laagste temperatuur ook op het KNMI-station Ell met -1°C.
– In de nacht naar 21 oktober 2017 tot de ochtend viel in Wolvega 30 millimeter neerslag en over het etmaal van 21 oktober in Lemmer 33 millimeter en daarmee de natste plek van het land.
– In de nacht naar 21 oktober 2016 de laagste temperatuur van -0,3°C op het KNMI-station Woensdrecht en aan de grond de laagste temperatuur op het KNMI-station Woensdrecht met -1,3°C.
– In 2011 op 21 oktober zonovergoten met in Borculo 9,4 uur zon en daarmee de zonnigste 21 oktober voor Borculo sinds 1995. Het was niet de zonnigste dag voor de laatste decade van oktober in Borculo, want dat zou de volgende dag worden met 9,8 uur zon op 22 oktober. Daar ziet het voorlopig bij ons niet naar uit, de laatste dag voor Borculo met meer dan negen uur zon had Borculo in 2019 op 22 september met 9,1 uur zon, in 2020 op 22 september met 11 uur zon, in 2021 op 8 oktober met 10 uur zon, in 2022 op 9 oktober met 10,8 uur zon, in 2023 op 25 september met 9,6 uur zon en dit jaar op 15 oktober met 9,8 uur zon.
– Op 21 oktober 1908 daalde de temperatuur op het inmiddels al lang opgeheven KNMI-station Avereest tot -4,8°C en ook op het KNMI-station Eelde tot -4,8°C. Het was vrij vroeg een onverwachte kou-inval. Zo kon men in delen van Friesland schaatsen. In Hengelo (O) werden scholen gesloten omdat de kachels nog niet waren geplaatst en het te koud was om les te geven.
Op onderstaande foto staat op het hoge gebouw in het midden de KNMI-buienradar van Den Helder. Deze vormt samen met de KNMI-buienradar van Herwijnen het radarplaatje voor Nederland.
DATUM-RECORDS IN 2020 EN 2021 OP 21 OKTOBER
In 2021 op 21 oktober een onstuimig en nat etmaal, aan de kust en op het IJsselmeer kwam het tot storm met op het KNMI-station Westdorpe nog een windstoot van 106 kilometer per uur. In de avond van 20 oktober kwam het al tot een windhoos in ’s Heerenberg, in de nacht naar 21 oktober een windhoos in Barendrecht en op de vroege ochtend van 21 oktober een valwind in Zelhem en dat allemaal met veel schade. De buiige neerslag ging lokaal gepaard met onweer, hagel en zware windstoten. In de nachtelijke uren de meeste neerslag op het KNMI-station Wijk aan Zee met 50,5 millimeter en overdag de meeste neerslag op het KNMI-station Twente met 10,6 millimeter. Vanaf middernacht tot donderdagavond 20 uur viel de meeste neerslag op het KNMI-station Wijk aan Zee met 48,2 millimeter. In Twente viel overigens meer neerslag dan in de Achterhoek, zo viel vanaf middernacht in o.a. Haaksbergen 43 millimeter en de hoogste aftapping in de Achterhoek was 17 millimeter in Winterswijk. Totaal viel in Assendelft 58 millimeter en in Marken 68 millimeter.
Het KNMI-station Wijk aan Zee kwam over het hele etmaal van 21 oktober 2021 met 48,2 millimeter tot een nieuw datum-record voor de neerslag. Het oude datum-record was 45,5 millimeter van 21 oktober 1974 op het KNMI-station Vlissingen.
De neerslag op 21 oktober 2021 behoorde bij de passage van een koufront, daarmee ook gevoelig lagere temperaturen. Zo was de temperatuur in Borculo in de nachtelijke uren tot rond 4 uur nog wel 14,5°C en dat werd overdag niet meer bereikt met een maximum van 12,4°C. Landelijk de hoogste temperaturen ook in de nachtelijke uren met o.a. 15,9°C op het KNMI-station Westdorpe. De hoogste windstoot van 106 kilometer per uur op het KNMI-station Westdorpe. Verder landinwaarts had het KNMI-station Ell nog een windstoot van 92 kilometer per uur. De reguliere wind bereikte windkracht 9 in de zuidwesthoek en op het IJsselmeer en dat is storm. Ook in Brabant nog stormachtig met windkracht 8.
Onderstaande foto maakte Leen de Koning in Nieuwerkerk a/d IJssel, veel bomen in 2021 op 21 oktober al kaal door de harde wind.
In 2020 in de nacht naar 21 oktober viel 5,7 millimeter neerslag op het KNMI-station Westdorpe en op de KNMI-stations Hupsel en Twente ook nog respectievelijk 4,2- en 5,1 millimeter. Vanaf middernacht tot 20 uur in de avond de meeste neerslag op het KNMI-station Hoek van Holland met 12 millimeter gevolgd door het KNMI-station Wijk aan Zee met 11 millimeter.
In de middag van 21 oktober 2020 een hele bijzondere middag met een aantrekkende wind tot stormachtig windkracht acht in de kustgebieden en het IJsselmeergebied werd hele warme lucht Nederland ingeblazen. Ook met rugdekking van wat zon bereikte het KNMI-station Maastricht met 21,3°C landelijk de hoogste temperatuur gevolgd door het KNMI-station Ell met 21,1°C en dat werden ook de hoogste temperaturen van de maand. Het landelijk datum-record van 22,2°C van het KNMI-station Eindhoven van 21 oktober 1977 kwam niet in gevaar. Het KNMI-station De Bilt kwam tot 20,3°C en daarmee een nieuw datum-record, het oude datum-record was 20,1°C van 21 oktober 1977. Het datum-record voor het KNMI-station Hupsel sneuvelde ook met 20,1°C, dat stond op 18,0°C van 21 oktober 2013. Het datum-record voor het KNMI-station Twente stond hoger met 20,6°C van 21 oktober 1967 en dat bleef in stand, want het KNMI-station Twente kwam tot 19,8°C. Borculo kon ook een nieuw datum-record in de boeken schrijven met 19,9°C, dat was 17,8°C van 21 oktober 2006.
HOOGWATER
Deze dagen wel een groot verschil met 21 oktober 2014 met de eerste najaarsstorm. De eerste najaarsstorm op 21 oktober 2014 kwam gelijk met springtij en dat hebben ze geweten in het noorden van het land. Op Terschelling werd een waterpiek verwacht van 2.68 meter en bij 2.10 meter loopt de kade onder water. Al met al wel een extra verhoging van ruim 1,5 meter. Verder had het Waterschap Noorderzijlvest de coupures in Delfzijl vanwege de hoge waterstanden gesloten. Bij Delfzijl werd 22 oktober 2014 zelfs een verhoging van vier meter verwacht. Ook werd er een extra dijkbewaking ingesteld. Ook het sluiten van de Oosterscheldekering in Zeeland kwam ter sprake en in de avond om 20 uur kwam het besluit dat de Oosterscheldekering om 22.20 uur gesloten zou worden. Door een combinatie van storm en springtij kwam het waterpeil rond half twee in de nacht naar 22 oktober 2014 op 3.04 meter boven NAP te staan. Om die reden werd eerder besloten de Hollandse IJsselkering bij Rotterdam later op de avond te sluiten. De Maeslantkering bij de Nieuwe Waterweg bleef wel open.
ORIONIDEN
Rond 22 oktober is het maximum van de Orioniden, dit is een meteorenzwerm uit het sterrenbeeld Orion. Het is mogelijk dat we dan stofdeeltjes kunnen zien die verbranden in de dampkring van de aarde, dit zal dan te zien zijn als een lichtflits. Tot elf dagen voor en na het maximum zijn nog meteoren van deze zwerm te herkennen. In 1993 werd onverwacht verhoogde activiteit van de Orioniden waargenomen. Dit duidt er mogelijk op dat er lokale opeenhopingen zitten in de stroom van meteoroïden die rond de Zon beweegt. De stofdeeltjes zijn afkomstig van de komeet Halley. Ook in de nachten daarna is het nog wel mogelijk om wat te zien. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo’n 23 meteoren per uur te verwachten, dit jaar is het maximum in de nacht.
Over het algemeen zijn de meteoren van een zwerm niet alleen op de dag van het maximum zichtbaar. Zo zijn de meteoren van de Orioniden normaal gesproken circa 15 dagen rondom het maximum te zien. Er zijn dus nog meer kansen wanneer het in de nacht van het maximum niet helder is. Wel is iedere dag die je eerder voor het maximum, of later na het maximum waarneemt het aantal meteoren dat zichtbaar is circa 20% kleiner. De snelheden van de meteoren van de Orioniden zijn behoorlijk hoog en wel rond 240.000 kilometer per uur!
In 2014 op 20 oktober rond 21.15 uur kwamen er nog tientallen meldingen van een vuurbol die boven Nederland werd gezien. Volgens de Werkgroep Meteoren was het de vijfde vuurbol van 2014 die boven Nederland was te zien. Waarschijnlijk ging het hier om een meteoor, in de volksmond ook wel een vallende ster genoemd. Het zou mogelijk ook een voorbode kunnen zijn van de meteorenzwerm de Orioniden, het maximum van deze meteorenzwerm zou namelijk op 22 oktober 2014 in de ochtend rond 9 uur zijn. Maar het kon even zo goed ruimteafval zijn die verbrand in de dampkring.
Op onderstaand plaatje de situatie van de Orioniden.
Meteoren worden in de volksmond ook wel vallende sterren genoemd. In werkelijkheid gaat het niet om sterren die vallen, maar om minuscule stukjes steen en gruis die onder hoge snelheden de aardatmosfeer binnenkomen en op ongeveer 80–120 kilometer hoogte verdampen. Een meteorenzwerm is een verzameling van meteoren die rond dezelfde tijd en in hetzelfde gebied aan de hemel zichtbaar zijn. De meteoren lijken uit één punt aan de hemel te komen, dat wordt de radiant genoemd. Deze beweging wordt veroorzaakt door zowel de beweging van de meteoren zelf als door de baansnelheid van de aarde. Voordat het gruis, stof de dampkring binnenkomt worden het meteoroïden genoemd. Hebben ze de dampkring gepasseerd dan worden het meteoren genoemd en bereikt een meteoor de grond dan spreekt men van een meteoriet.
EEN DUIK IN HET VERLEDEN
Borculo passeerde 21 oktober 2014 de grens van 650 millimeter neerslag in 2014 en daarmee stond 2014 toen op een achtste plaats van meest droge jaren sinds 1981 voor Borculo. In 1989 op 12 december pas 650 millimeter en in 2007 al op 30 juni 650 millimeter.
Op 21 oktober 2013 met 17,8°C toen voor Borculo een evenaring van het datumrecord voor 21 oktober, dat stond op 17,8°C en werd ook bereikt op 21 oktober 2006. Overigens ook in 2012 dichtbij het datum-record voor Borculo op 21 oktober met 17,7°C. Inmiddels is het datumrecord voor 21 oktober al weer veel scherper gezet met 19,9°C in 2020. Landelijk de hoogste temperatuur op 21 oktober 2013 kwam van het KNMI-station Maastricht met 19,2°C.
In 2009 op 21 oktober grote temperatuurverschillen, zowel in de nacht als overdag. Het KNMI-station Nieuw Beerta ging van een minimum van 3,2°C naar een maximum van 19,5°C. Daarentegen het KNMI-station Vlissingen van een minimum van 11,3°C naar een maximum van 15,8°C. Landelijk de hoogste temperatuur was net geen warme dag met 19,4°C op het KNMI-station Maastricht.
Op 21 oktober 1981 viel in Brielle 30 millimeter, in Bergen 26 millimeter en in Den Helder 25 millimeter.
Op 21 oktober 1967 op het inmiddels opgeheven KNMI-station Buchten een maximum-temperatuur van 23,5°C. Op de inmiddels ook opgeheven KNMI-stations Gemert en Venlo een maximum-temperatuur van 22,5°C en op het inmiddels opgeheven KNMI-station Epen 22,7°C. Daarentegen op de KNMI-stations Den Helder en Leeuwarden respectievelijk 15,3°C en 16°C.
Op 21 oktober 1937 op het opgeheven KNMI-station Winterswijk een minimum-temperatuur van -0,6°C en dat werd ook landelijk het minimum van de maand.
In 1908 op 21 oktober op het inmiddels opgeheven KNMI-station Avereest een minimum-temperatuur van -4,8°C en op het KNMI-station Eelde -6,9°C.
Onderstaande foto maakte Tinus Beckers uit Lichtenvoorde op 21 oktober 2012, de boeren waren nog steeds druk met het gras. Ook nu rond 21 oktober 2023 zijn veel boeren nog druk met het gras.
WERVELWIND 21 OKTOBER 2004
In 2004 hadden we een paar opmerkelijke dagen en wel rond 20- en 21 oktober. Op 20 oktober 2004 werd landelijk de hoogste temperatuur bereikt op het Limburgse KNMI-station Ell met 20,3ºC. In Borculo was het maximum toen overdag 15,9ºC. In de avond van 20 oktober 2004 kwam het tot onweer die plaatselijk nog behoorlijk heftig was. In Borculo leverde dat nog acht millimeter aan neerslag op. Maar na de passage van het onweerscomplex ging de temperatuur niet in dalende lijn, rond middernacht was het in Zuid-Limburg nog bijna 20ºC en in Borculo 16ºC. Even na middernacht van 20- op 21 oktober 2004 ging de temperatuur iets in dalende lijn tot rond 15ºC om vervolgens rond 3 uur in de nacht weer in stijgende lijn te gaan. In de ochtend van 21 oktober 2004 om 7 uur was het in Borculo 16,3ºC. Vanaf 7 uur die ochtend van 21 oktober 2004 passeerde er een koufront en dat leverde in Borculo nog eens extra vijf millimeter neerslag op en binnen een half uur een temperatuurdaling tot onder de 12ºC. Het minimum van 21 oktober 2004 werd dan ook bereikt rond 10 uur in de ochtend. Totaal aan neerslag in het etmaal van 21 oktober 2004 in Borculo was 14 millimeter.
Opmerkelijk was het dan ook dat de nachttemperaturen hoger waren dan overdag. Het opruimen van de warmere lucht op die 21e oktober 2004 ging niet bepaald geruisloos. Tussen Neede en Diepenheim werd over een afstand van ongeveer 100 meter veel schade aangericht aan de bomen. Veel bomen waren ontworteld, maar diverse bomen waren ook tot halverwege de stam getordeerd. Het leek er sterk op dat hier een wervelwind in actie was geweest. De weg van Neede naar Diepenheim was uren afgesloten.
Onderstaande twee foto’s zijn van 21 oktober 2004 van de wervelwind tussen Neede en Diepenheim.
