DINSDAG MET HET WEERBEELD EEN “TREZEKE’S ZOMERKE”!!
DIT JAAR OP DINSDAG 15 OKTOBER GEEN REGEN, IN 2018 OP 15 OKTOBER “REGENDE” HET DATUMRECORDS!
BIJZONDERHEDEN 15 OKTOBER
Voor weer-info klik op onderstaande links:
KNMI WEERPLAZA WEERONLINE KMI-BELGIE WEER.NL WEERNIEUWS-VERWACHTING
De afsluiting van de nazomerse perioden is meestal tussen 15 en 20 oktober. Die mooie periode wordt de Lucaszomer genoemd. Op de 15e oktober spreekt men in België ook wel van het Trezeke’s zomerke. In België zegt de volksweerkunde “Sint Theresia moet haar zomerke geven, vijf dagen duurt dat mooie leven”. De echte afsluiting wordt ingeluid met de 18e oktober, de naamdag van Sint Lucas, ook wel de portier van de winter genoemd.
Met de term “portier van de winter” kwam het in 2023 op 15 oktober ook tot de eerste grondvorst op een KNMI-station en wel Deelen en Ell met respectievelijk -0,2°C en -0,8°C.
Dit jaar op dinsdag 15 oktober best wel een “Trezeke’s zomerke”! Want dinsdag een droge dag en ook de zon deed goed mee, de meeste zon voor de noordelijke helft van het land tot rond 10 uur. Ook Borculo kwam tot rond 10 uur zon en een maximum-temperatuur van 14,6°C, landelijk werd het 15,8°C op het KNMI-station Maastricht. Naast het KNMI-station Maastricht kwamen ook de KNMI-stations Ell en Westdorpe net boven de 15°C uit.
In 2023 rond deze tijd zaten we in een zeer wisselvallige periode. Zo was 15 oktober 2023 een echte herfstdag met van alles wat, landelijk met regen, hagel, onweer, zon en dat alles ook met vrij veel wind. Wind was in de kustgebieden zeer nadrukkelijk aanwezig, vanaf 13- t/m 15 oktober 2023 stond er minimaal windkracht acht in de kustgebieden en dat is stormachtig en alleen op 13 oktober windkracht 9 op Vlieland en dat is stormkracht. Het meest voelbare was wel de temperatuurdaling die in de loop van 13 oktober 2023 in gang werd gezet en op 15 oktober wel de “bodem” had bereikt. Werd het 13 oktober nog 24°C op het KNMI-station Ell, op 15 oktober was landelijk de hoogste temperatuur 13,2°C op het KNMI-station Westdorpe en dat is wel bijna 11°C lager. Maar het KNMI-station Ell kwam op 15 oktober 2023 niet hoger dan 11,4°C en daarmee daar 12,6°C lager dan twee dagen daarvoor op 13 oktober. Het KNMI-station Maastricht ligt niet ver vanaf het Limburgse Ell en daar werd het 15 oktober nog lager met 10,6°C.
Neerslag viel er ook tot in de dubbele cijfers, de KNMI-stations De Bilt en Rotterdam hadden over het hele etmaal 16,2- en 11,1 millimeter.
In Borculo op 15 oktober 2023 met 11,3°C ook aanzienlijk lager dan op 13 oktober daarvoor in de nachtelijke uren met 17,1°C. Maar het etmaalgemiddelde kwam in Borculo op 15 oktober 2023 met 8,6°C voor het eerst in het naseizoen onder de 10°C uit.
In 2022 op 11 oktober het eerste etmaalgemiddelde onder de 10°C met 9,6°C, in 2021 op 7 oktober met 8,5°C, in 2020 op 10 oktober met 9,4°C, in 2018 op 23 september met 9,3°C, in 2017 op 9 oktober met 8,8°C en in 2016 op 6 oktober met 7,6°C. De meest vroege datum in Borculo voor het eerste etmaal met een gemiddelde etmaaltemperatuur van beneden de 10°C in het naseizoen is 1 september 1992 en de meest late datum is voor Borculo 1 november 2001. Gemiddeld komt in Borculo op 30 september het etmaalgemiddelde voor het eerst weer onder de 10°C. Dit jaar 2024 had Borculo op 29 september het eerste etmaalgemiddelde onder de 10°C met 9,5°C.
Oktober 2023 was rond deze tijd al hard op weg om een natte maand te worden, in Borculo was t/m 15 oktober al 72 millimeter gevallen, nu in oktober 2024 in Borculo inmiddels 52 millimeter. Gemiddeld valt in oktober in Borculo rond 74 millimeter en dat was in oktober 2023 halverwege de maand al bijna bereikt. De oktober-neerslag loopt voor Borculo uiteen van 18 millimeter in oktober 1995 tot 164 millimeter in oktober 1998. Landelijk was in 2023 rond deze tijd op het KNMI-station De Bilt in oktober al rond 100 millimeter gevallen tegen nog geen 10 millimeter in het Zuid-Limburgse Buchten. Nu in oktober 2024 78 millimeter in het Limburgse Noorbeek tot 19 millimeter in het Groningse Vlagtwedde.
Onderstaande foto is afkomstig van Dick Scheer, de foto is gemaakt door zijn dochter in Schotland.
Maar ……
In het oosten van Europa was het halverwege oktober 2009 al compleet winters met vrachten sneeuw en ook in het Alpengebied. In het oosten van Europa werden met name Polen, Tsjechië en Slowakije bedolven onder de sneeuw. In Duitsland lag in de ochtend van 15 oktober 2009 al 15 centimeter sneeuw op de Fichtelberg, ook in de dalen was het daar wat wit van de sneeuw. In Tsjechië lag in de ochtend van 15 oktober 2009 op de 1327 meter hoge Lysa Hora maar liefst 82 centimeter sneeuw. Ook al lage temperaturen, zo was het op de Zugspitze in de ochtend van 15 oktober 2009 maar liefst -18,3°C en dat was de laagste temperatuur daar ooit gemeten in de tweede decade van oktober sinds 1901.
Op onderstaande foto een zonnewijzer waar men met behulp van de zon de tijd bepalen. Een zonnewijzer bestaat uit een lang, smal voorwerp, waarvan de bewegende schaduw op een schaal met tijdlijnen valt. Ruim 43 eeuwen geleden gebruikte men in Babylon (het huidige Irak) al zonnewijzers. Keizer Augustus bouwde in Rome al een 31 meter hoge obelisk, die als zonnewijzer diende. Al in de oudheid telde een etmaal 24 delen, waarvan 12 voor de dag en 12 voor de nacht. Omdat zomerdagen langer duren dan winterdagen, waren overdag zomeruren langer dan winteruren. Verder namen sommige streken zonsopkomst als etmaalbegin en andere de zonsondergang.
Maar om een zonnewijzer te kunnen gebruiken als klok moet de zon wel schijnen, in 2023 op 13 oktober in het oosten van het land voor de meeste plaatsen zonloos en 14 oktober was het ook maar mondjesmaat. Dit jaar op dinsdag 15 oktober geen probleem voor de meeste zonnewijzers.
– Het minimum van het KNMI-station Maastricht in 2018 op 15 oktober van 17,4°C was wel bijzonder hoog voor de tijd van het jaar, voor overdag is dat nog ruim boven normaal. In 2019 op 15 oktober op het KNMI-station Wijk aan Zee werd het maximum van 18,1°C in de nachtelijke uren bereikt.
– In 2018 moest voor Borculo de temperatuur op 15 oktober boven de 22,3°C uitkomen om het vijfde datumrecord op rij in de wacht te slepen. Dat lukte en daarmee sneuvelde het oude datumrecord van 15 oktober dat nog maar een jaar oud was. Landelijk was de hoogste temperatuur 15 oktober 2018 25,4°C op de KNMI-stations Arcen en Ell goed voor een nieuw landelijk datumrecord, het oude record was 24,9°C van 15 oktober 1990 op het KNMI-station Eindhoven. De KNMI-stations Hupsel en Twente hadden met 24,7°C ook een nieuw datumrecord. We konden in 2018 rond deze tijd wel de conclusie trekken dat van regen van betekenis geen sprake was, wel een regen van datumrecords.
Onderstaande foto is van de bloemenpracht in Rekken die na de bloemencorso in de laatste augustusweek nog geruime tijd er prachtig uitzag. Naast de grote namen van bloemencorso’s zoals o.a. in Lichtenvoorde kent Rekken ook al vele jaren een prachtig bloemencorso.
DROOGTE 2018
De droogte hield in 2018 rond deze tijd gewoon aan. In Borculo was in 2018 t/m 15 oktober nog maar 478 millimeter gevallen en daarmee was 2018 tot dan voor Borculo het op één na droogste jaar. Alleen 1996 was nog droger met 446 millimeter t/m 15 oktober. Wat een verschil met 1995 met 760 millimeter t/m 15 oktober. In 2019 t/m 15 oktober in Borculo 590 millimeter, in 2020 over dezelfde periode 577 millimeter, in 2021 684 millimeter, in 2022 519 millimeter, in 2023 842 millimeter en nu in 2024 947 millimeter.
Ook elders in de Achterhoek was het in 2018 droog, zo was in Vorden nog maar 425 millimeter gevallen, in Hengelo (gld) 400 millimeter en in Lichtenvoorde 364 millimeter. Het droogste jaar voor Borculo is 1996 met over het hele jaar 708 millimeter.
Ook de herfst verliep in 2018 rond deze tijd nog zeer droog. In Borculo was in de herfst van 2018 t/m 15 oktober nog maar 59 millimeter gevallen, in 2019 over dezelfde periode 156 millimeter, in 2020 105 millimeter, in 2021 78 millimeter, in de herfst van 2022 103 millimeter, in de herfst van 2023 127 millimeter en nu in de herfst van 2024 inmiddels 177 millimeter. Overigens was er in 2017 in o.a. de Achterhoek en Twente op sommige plaatsen ook nog maar 20 millimeter gevallen.
Het is toch wel heel bijzonder dat als je rond deze tijd in 2018, 2019 en in 2020 een rondje door de Achterhoek maakte, dan viel gelijk op dat veel beken helemaal droog stonden. Een beeld dat ondergetekende nog nooit eerder had gezien en dat in 2020 voor het derde jaar op rij is wel heel extreem. Nabij Bredevoort is ook een detentiebekken i.v.m. hoogwater, daarvoor is in de Slingebeek bij Bredevoort een overlaat ingebouwd voor extreem hoogwater. Daarvan was in 2018 t/m 2020 totaal geen sprake.
Ook de grote rivieren hadden een extreem lage waterstand. In de ochtend van 14 oktober 2018 was de stand bij Lobith 6.80 meter boven NAP, nooit eerder had de Rijn zo’n lage waterstand. Op 15 oktober 2019 was de waterstand van de Rijn bij Lobith 8.95 meter boven NAP en op 15 oktober 2020 bij Lobith 8.75 meter boven NAP.
In de zomer van 2022 stonden opnieuw veel beken in het oosten van het land helemaal droog, dat al voor het vierde jaar in vijf jaar tijd! Verder bereikte het waterpeil van de Rijn in de zomer van 2022 een absoluut laagtepunt met een peil van 6.48 meter boven NAP op 18 augustus.
Onderstaande foto maakte ondergetekende in 2018 half oktober in de regio Aalten, hetzelfde beeld in 2019 en 2020 rond half oktober. Ook in 2022 zagen we dat beeld, maar dan wel in augustus. In 2023 en ook nu in 2024 wel volle beken.
LUCASZOMER
In 1990 op 15 oktober in Borculo nog 20,5°C en dat was tot 2001 de meest late datum in het jaar dat de 20°C grens werd overschreden in Borculo. Maar in 2001 werd dit 20 oktober voor Borculo met 22°C en op 31 oktober 2005 werd het 20,8°C. In 2013 had Borculo de laatste warme dag op 26 oktober met precies 20°C. In 2018 de laatste warme dag van boven de 20°C in Borculo op 17 oktober met 21,1°C, in 2019 was dat op 26 oktober met precies 20°C, in 2020 op 23 september met 23,5°C, in 2021 op 27 september met 20,9°C, in 2022 op 30 oktober met 20,6°C en in 2023 op 13 oktober met 22,2°C.
Een Lucaszomer is niet vanzelfsprekend, onderstaande foto is van 16 oktober 2008.
De periode van april t/m september 2014 was de warmste periode sinds de eerste globale metingen in 1880. April 2014 was de warmste maand ooit en dat ook voor mei, juni, augustus en september. Juli 2014 was de vierde warmste julimaand sinds 1880. September 2014 was ook de warmste september geworden sinds 1880 en wel 0,77°C boven het gemiddelde van de periode 1951-1980.
Het jaar 2014 was hard op weg om het warmste jaar sinds mogelijk 4000 jaar te worden. Volgens Australische onderzoekers was het zeeniveau sinds het begin van de twintigste eeuw al 20 centimeter gestegen en dat is meer dan in de afgelopen 6000 jaar.
Het bovenstaande ging niet op voor Borculo! De warmste periode van april t/m september in Borculo was tot 2018 in 2006 met een etmaalgemiddelde van 16,6°C. In 2014 kwam de periode april t/m september in Borculo uit op een etmaalgemiddelde van 16°C. In 2018 de warmste periode in de periode april t/m september met maar liefst 17,6°C. Daarentegen de koudste periode van april t/m september in Borculo in 1991 met een etmaalgemiddelde van 13,3°C.
Ook de herfst van 2018 liep thermisch t/m 15 oktober nog ruimschoots boven normaal, maar zeker niet de warmste! De warmste herfst sinds 1981 voor Borculo is altijd nog de herfst van 2006 met over de hele periode een etmaalgemiddelde van 13,6°C. De herfst van 2006 had halverwege nog een gemiddelde etmaaltemperatuur van 16,6°C in De Bilt en dat was recordwarm, normaal was deze waarde ook goed geweest voor een normale zomer. Normaal halverwege de herfst is een gemiddelde etmaaltemperatuur van 13,3°C voor De Bilt. In 2018 halverwege de herfst had het KNMI-station De Bilt een etmaalgemiddelde van 14,5°C.
In Borculo had de warmste herfst van 2006 halverwege een etmaalgemiddelde van 17°C en in de herfst van 2018 14,9°C. Het gemiddeld maximum was halverwege de herfst van 2006 21,3°C en in 2018 20,9°C. In 2019 halverwege de herfst een etmaalgemiddelde van 13,8°C, in de herfst van 2020 was dat 13,9°C, in de herfst van 2021 15,0°C, in de herfst van 2022 14,4°C, in de herfstperiode van 2023 17,4°C en nu in de herfst van 2024 14,5°C.
EEN DUIK IN HET VERLEDEN
Op 15 oktober 2015 met -0,5°C op het KNMI-station Eindhoven de laagste temperatuur van oktober 2015.
In 2011 op 15 oktober zonovergoten in Borculo met 10,3 uur zon. Daarmee niet de zonnigste 15e oktober, dat bleef 15 oktober 2003 met 10,4 uur zon.
In de nacht naar 15 oktober 2009 op het KNMI-station Twente met -4,9°C de laagste temperatuur van oktober 2009 en ook van de herfst 2009. Aan de grond had het KNMI-station Twente in die nacht -8°C. Het Achterhoekse KNMI-station Hupsel had in de nacht naar 15 oktober 2009 in de weerhut -4°C en aan de grond -7°C. In Borculo toen met -2,2°C als minimum de laagste temperatuur voor oktober sinds 28 oktober 2003. Aan de grond in Borculo in de nacht naar 15 oktober 2009 matige vorst met -5,5°C.
Op 15 oktober 2007 op het KNMI-station Ell met 20,7°C de hoogste temperatuur van oktober 2007.
Op 15 oktober 2000 stond de neerslagteller voor oktober in Hengstdijk al op 104 millimeter tegen 32 millimeter in Vorden.
Op 14 oktober 1983 stond er storm langs de kust van Nederland.
Op 15 oktober 1971 op de landbouwhogeschool Wageningen een laagste temperatuur van -5,2°C en op het KNMI-station Volkel -7°C aan de grond. Op het inmiddels opgeheven KNMI-station Winterswijk werd het in die nacht -4,6°C en op het KNMI-station Twente -4,5°C.
In 1949 van 11- t/m 16 oktober op het KNMI-station De Bilt zes dagen op rij boven de 20°C, maar door de homogenisatie van data sinds 2016 bleef daar alleen 15- en 16 oktober van over.
Op 15 oktober 1905 viel op het KNMI-station De Bilt 40,5 millimeter aan neerslag.
Op 15 oktober 1904 op het opgeheven KNMI-station Winterswijk een minimum van -6,2°C.
Op onderstaande foto wit berijpte weilanden in de omgeving Borculo in de nacht naar 15 oktober 2011, grondvorst.
ROROS IN NOORWEGEN
Op Europees niveau waren de temperatuurverschillen bijzonder groot rond 15 oktober 2011. Zo werd het 15 oktober 2011 in het Spaanse Badajoz 36,3°C en in de nacht naar 15 oktober 2011 kon in Noorwegen in Roros een laagste temperatuur van -9,2°C worden opgetekend.
De plaats Roros in Noorwegen is bekend van zijn kopermijn. Omstreeks 1665 werd in Roros een kopermijn geopend. Sindsdien kwamen uit alle windstreken mijnwerkers naar Roros om zeer zwaar werk te verrichten in de mijnen en smelterijen. Er is een openluchtmuseum voor industriële geschiedenis in Roros en in 1980 is Roros op de Werelderfgoedlijst van de Unesco geplaatst.
Hieronder een foto van Roros.
