DECEMBER DE WINTERMAAND EN DATUMRECORDS IN DECEMBER!
BIJZONDERHEDEN 2 DECEMBER
Voor weer-info klik op onderstaande links:
KNMI WEERPLAZA WEERONLINE KMI-BELGIE WEER.NL WEERNIEUWS-VERWACHTING
Maandag 2 december waren we weer in de veel zachtere lucht terecht gekomen. De hoogste temperatuur op zondag 1 december was landelijk 9,6°C op het KNMI-station Maastricht en maandag 2 december bereikte alleen het KNMI-station Terschelling niet landelijk de hoogste temperatuur van zondag. Maandag 2 december liepen de maximum-temperaturen uiteen van 9,4°C op het KNMI-station Terschelling tot 12,5°C op het KNMI-station Eindhoven. Het KNMI-station Terschelling was ook het enige KNMI-station die onder de 10°C bleef met de maximum-temperatuur. Maar met de veel zachtere lucht wel heel weinig zon, in het weekend o.a. in Borculo met op zaterdag/zondag respectievelijk 7,8- en 7,4 uur zon twee datumrecords op rij voor het aantal uren zon. Maar nu op maandag 2 december kwam Borculo niet verder dan 0,4 uur zon. Voor maandag 2 december wel bijzonder dat het KNMI-station Terschelling met 9,4°C wel de laagste maximum-temperatuur had en met 3 uur zon wel de meeste zonneschijn. Het KNMI-station Twente bleef als enige zonloos op maandag 2 december.
In 2023 op 2 december het derde etmaal op rij van het (na)seizoen met in het hele land vorst. Met vorst in het hele land is het meestal wachten op het KNMI-station Vlissingen wanneer daar de eerste vorst wordt bereikt. In het etmaal van 2 december 2023 had het KNMI-station Vlissingen nog niet de hoogste minimum-temperatuur van het etmaal, dat werd het KNMI-station Lauwersoog met -1,1°C als laagste temperatuur. Het KNMI-station Vlissingen had als laagste temperatuur over het etmaal -2,6°C.
Met -5,7°C als laagste temperatuur van het land op de KNMI-stations Twente en Woensdrecht de tweede nacht van het seizoen met matige vorst en daarvan spreken we met temperaturen van -5,0°C en lager. Over het etmaal had het KNMI-station Woensdrecht met -6,0°C landelijk de laagste temperatuur. Aan de grond de laagste temperatuur op het KNMI-station Schiphol met -7,4°C. De eerste nacht met matige vorst in de meteorologische winter van 2023/2024 was de nacht naar 1 december met -10,1°C en dat is zelfs strenge vorst.
Op 2 december 2023 viel in de regio Borculo en ook in andere regio’s wat lichte sneeuw, in Noord- en Zuid-Holland kwam het tot ijzel en voor die regio werd code oranje afgegeven.
In 2023 op 2 december in Borculo met 2,2 uur zon de eerste zonneschijn van december 2023. Wat dat betreft beter dan in 2022 toen Borculo op 6 december pas de eerste zonnestralen kon begroeten van december. Dit jaar in december 2024 in Borculo de eerste zonnestralen op zondag 1 december met 7,4 uur zon.
December 2023 ging op 1 december van start met een ijsdag op de KNMI-stations Eelde en Nieuw Beerta met een maximum-temperatuur van respectievelijk -1,1°C en -1,2°C, het hele etmaal een temperatuur onder het vriespunt. Dat lukte in het etmaal van 2 december 2023 niet meer, de KNMI-stations Maastricht en Twente kwamen nog net boven het vriespunt uit met 0,2°C.
Het KNMI-station Hoek van Holland had in het etmaal van 2 december 2023 een vrij hoge amplitude en wel vanaf -4,1°C als minimum-temperatuur tot de hoogste landelijke temperatuur van 5,5°C. Daarmee een temperatuursprong van bijna 10°C.
Op 1 december 2023 schaatsplezier! De marathon op natuurijs ging niet door op de ijsbaan in Winterswijk, de vorst in de nachten was daarvoor niet genoeg, Maar in de ochtend was de ijsvloer een aantal uren wel goed genoeg voor de recreanten op de Winterswijkse ijsbaan.
De verwachting was dat men in de nacht naar 2 december de ijslaag op de ijsbaan opnieuw weer kon verversen voor schaatsplezier op de ochtend. Maar helaas dacht Moeder Natuur daar anders over!
Onderstaande foto maakte Peter de Vries in de omgeving Wilhelminaoord op 2 december 2023. Na een paar droge(re) dagen kon men met zwaar materieel weer het land op om de bieten te oogsten. Dit jaar momenteel veel landerijen die ook behoorlijk nat en drassig zijn en daar lijkt voorlopig niet veel verandering in te komen.
In 2022 in het etmaal van 2 december de laagste minimum-temperaturen van -1,8°C en -1,0°C op respectievelijk de KNMI-stations Woensdrecht en De Bilt. Aan de grond de laagste temperaturen van -4,3°C en -3,4°C op respectievelijk de KNMI-stations Woensdrecht en De Bilt. De laagste minimum-temperaturen werden in de avond daarvoor na 19 uur al bereikt.
Voor diverse KNMI-stations werd de hoogste temperatuur in het etmaal van 2 december 2022 al bereikt in de nachtelijke uren. Zo was voor het KNMI-station Nieuw Beerta de hoogste temperatuur 3,8°C, maar overdag niet hoger dan 2,5°C.
Voor Borculo werd de hoogste temperatuur op 2 december 2022 ook bereikt in de nachtelijke uren, overdag een meest dalende trend van de temperatuur. Zo was de hoogste temperatuur in Borculo 4,0°C even na middernacht, overdag was de hoogste temperatuur 3,3°C.
In midden-Duitsland op 2 december 2022 zeer onverwacht krachtige sneeuwval. In een strook van Sachsen-Anhalt tot in Thüringen viel 5 tot 10 centimeter verse sneeuw. Enkele sneeuwhoogtes waren, in het Duitse Halle 6 centimeter, op de luchthaven van Leipzig 8 centimeter en in Blankenburg im Harz 12 centimeter.
Onderstaande foto maakte Frans Sijmons in zijn achtertuin van de matkopmees, een meessoort die je niet zo vaak tegenkomt.
– In 2021 in de nacht naar 2 december op waarnemingshoogte +0,2°C op het KNMI-station Eelde als landelijk de laagste temperatuur. Aan de grond op drie KNMI-stations grondvorst en dat waren Deelen en Eelde met -0,3°C en het KNMI-station Nieuw Beerta met -0,1°C. Maar de laagste minima werden in de avond bereikt na 19 uur. Met het afsluiten van de meetperiode om 19 uur had het KNMI-station Twente -3,0°C en aan de grond -5,2°C en dat is matige vorst.
In Borculo was het minimum in de nacht naar 2 december 2021 1,3°C en in de avond om 19 uur -0,8°C en aan de grond -2,3°C.
– In 2021 in de nacht naar 2 december de meeste neerslag in Zeeland met op de KNMI-stations Westdorpe en Vlissingen respectievelijk 7,8- en 4,6-millimeter. De meeste neerslag overdag op de KNMI-stations Den Helder en Schiphol met respectievelijk 6,9- en 5,8-millimeter. Vanaf middernacht tot in de avond om 19 uur de meeste neerslag op het KNMI-station Wilhelminadorp met 12,6 millimeter. De neerslag op 2 december 2021 ging lokaal gepaard met winterse neerslag, zo was de wereld in het Zeelandse Goes enige tijd helemaal wit van de hagel.
– In 2019 in het etmaal van 2 december kwam het tot ijzelvorming vanuit het noorden van het land. De laagste temperatuur werd -3,5°C op het KNMI-station Gilze-Rijen en aan de grond de laagste temperatuur op de KNMI-stations Cabauw, De Bilt en Woensdrecht met -5,7°C. De oostelijke KNMI-stations Hupsel en Twente hadden minima van -1,6°C en aan de grond respectievelijk -3,2°C en -3,4°C. In Borculo daalde de temperatuur tot -1,6°C en aan de grond tot -2,6°C.
DECEMBER DE WINTERMAAND
December staat nu op de kalender en dat is in de Volksweerkunde de wintermaand. In 2018 totaal niet met de warmte-records op 2 december tot 14,5°C op het KNMI-station Westdorpe, maar in 2017 op 2 december op enkele stations nog een ijsdag, ook in Borculo met een maximum-temperatuur van -0,2°C. Een ijsdag wordt bereikt als het hele etmaal de temperatuur niet boven het vriespunt uitkomt. De laatste keer daarvoor dat het op 2 december een ijsdag werd was in 2010! Toen in 2010 een koude start van de winter! Op 2 december 2010 ook op veel plaatsen een ijsdag, een etmaal lang een temperatuur onder het vriespunt en dat lukte ook in Borculo. In 2010 in Borculo een minimum-temperatuur van -8°C in de nacht naar 2 december. Het minimum van 2 december 2010 van -8°C was voor Borculo een nieuw minimum-record voor 2 december. In Borculo was de laagste temperatuur voor 2 december sinds 1981 nog -7°C en dat werd gemeten in 1989. Overdag op 2 december 2010 was het maximum in Borculo -5,8°C en dat is voor Borculo de laagste maximum-temperatuur voor de eerste december-decade sinds 1981! Op het KNMI-station Deelen daalde de temperatuur in de nacht naar 2 december 2010 tot -8,5°C en overdag was het maximum daar -6,5°C, het laagste van het land.
De laagste temperatuur voor de eerste decade van december werd ook bereikt op 2 december en dat was in 1973 in Wageningen met -21,7°C.
Onderstaande foto’s zijn van 2 december 2010, het vliegveld Rotterdam.
Voor Borculo was 2 december 2010 wel de 22e ijsdag van 2010 en dat was het hoogste aantal sinds 1996 met 38 ijsdagen. Koploper is het jaar 1985 met 39 ijsdagen over het hele jaar. Het jaar 2011 telde in Borculo slechts vier ijsdagen. In 2012 telde Borculo t/m 2 december 13 ijsdagen en dat liep nog op tot 15 ijsdagen voor het hele jaar. In 2013 over het hele jaar 16 ijsdagen. In 2014 t/m 2 december in Borculo nog geen ijsdagen en dat zou ook zo blijven. Het jaar 2014 was lange tijd sinds 1981 het enige jaar met geen enkele ijsdag in Borculo, dat zou in 2020 veranderen. In 2015 stond de teller t/m 2 december op één ijsdag in januari, over het hele jaar bleef de teller ook op één staan. In 2016 t/m 2 december twee ijsdagen en ook die hadden we in januari, over het hele jaar ook twee. In 2017 telde Borculo t/m 2 december zes ijsdagen, over het hele jaar zeven, in 2018 vier ijsdagen, in 2019 drie ijsdagen, in 2020 in Borculo geen ijsdag, in 2021 over het hele jaar zeven ijsdagen, in 2022 vier ijsdagen en in 2023 geen ijsdag in Borculo. Dit jaar tot nu toe drie ijsdagen in Borculo.
Op 2 december 2010 had het KNMI-station De Bilt een maximum van -6,1°C. Sinds 1901 is nog nooit zo vroeg in het winterseizoen zo’n laag maximum gemeten op het KNMI-station De Bilt. Ook nog nooit eerder sinds 1901 lagen de maximum-temperaturen in De Bilt op de eerste twee dagen van december zo laag als in december 2010. Het maximum van 2 december 2010 van -6,1°C op het KNMI-station De Bilt was ook het laagste wintermaximum voor De Bilt sinds 1997 en in december lag het in 1981 voor het laatst lager met -7,9°C op 17 december.
DATUMRECORDS
In 2018 op 2 december kwam het KNMI-station Westdorpe met 9,8°C als minimum-temperatuur tot het hoogste minimum van de maand. In 2018 op 2 december was de grote vraag, komt het KNMI-station De Bilt tot het 14e datumrecord van het jaar. Daarvoor moest de temperatuur de 12,8°C voorbij streven en dat lukte, het werd in De Bilt 13,2°C. Het landelijk datumrecord voor 2 december stond op 14,1°C van het KNMI-station Volkel van 2 december 1953. Dat record sneuvelde ook, want het KNMI-station Westdorpe kwam tot 14,5°C en dat werd ook de hoogste temperatuur van december 2018. Met andere woorden, het was sinds 1901 nog nooit zo warm in Nederland op 2 december als 2 december 2018.
Voor Borculo stond het datumrecord voor 2 december nog op 12,3°C van 2 december 2000. Dat record is ook gesneuveld op 2 december 2018 en staat nu op 13,1°C. Het KNMI-station Hupsel kwam 2 december 2018 met 13,2°C ook tot een nieuw datumrecord, dat stond op 12,8°C van 2 december 2000. Wel de opmerking dat het KNMI-station Hupsel nog niet zo’n lange meetreeks kent, pas vanaf 1991. Maar wat een verschil met 2 december 2017, toen had het KNMI-station Hupsel met een maximum-temperatuur van -1,2°C het laagste maximum van de maand.
Het jaar 2018 was wel een bijzonder jaar met maar liefst 13 warmte-datumrecords vanaf 1 januari, daar tegenover slechts drie koude-datumrecords. In 2019 14 warmte-datumrecords, in 2020 21 warmte-datumrecords en slechts twee koude-datumrecords, in 2021 elf warmte-datumrecords en slechts één koude-datumrecord in Borculo, in 2022 21 warmte-datumrecords en acht koude-datumrecords en in 2023 28 warmte-datumrecords en geen koude-datumrecords.
OPMERKELIJK TOILET
Op onderstaande twee foto’s een toilet, wel op een praktische plaats, maar zeker geen prettige plaats! (bron foto: Siberian Times)
De toilet op bovenstaande foto’s is bestemd voor de vijf medewerkers van een weerstation op de top van de Kara-Tyurek bergpas in Siberië. Het toilet staat op een hoogte van 2600 meter boven de zeespiegel. Voor bevriezing van de watervoorziening hoeft men niet te vrezen, want die is er niet. U kunt begrijpen dat het met de “vreemde luchtjes” wel goed zit, die zijn zo opgeruimd zo hoog in de frisse en vaak winderige lucht. Oh ja, de weerwaarnemingen worden één keer per maand opgehaald per helikopter en dan wordt tevens voor de aanvulling van het toiletpapier gezorgd.
EEN DUIK IN HET VERLEDEN
In 2017 in de nacht naar 2 december kwam het tot matige vorst in Brabant en wel op de KNMI-stations Gilze-Rijen en Woensdrecht, het KNMI-station Vlieland had als enige geen vorst. De laagste temperatuur van -5,6°C op het KNMI-station Gilze-Rijen en op het KNMI-station Woensdrecht ook matige vorst met -5,3°C. Aan de grond de laagste temperatuur op het KNMI-station Gilze-Rijen met -7,2°C. De KNMI-stations Hupsel en Twente hadden op waarnemingshoogte respectievelijk -2,4°C en -2,3°C en aan de grond -2,9°C en -4,2°C. In Borculo daalde de temperatuur tot -2,8°C op waarnemingshoogte en aan de grond tot -3°C. Overdag een maximum van -1,2°C op het KNMI-station Hupsel en ook in Borculo, voor beide stations een ijsdag. De -1,2°C op het KNMI-station Hupsel werd het laagste maximum van de maand.
Onderstaande foto maakte Johan Effing uit Losser van de ijsbaan aldaar, die wachtte nog op een vorstperiode op 2 december 2016. Dat was op 2 december 2017 en 2018 niet anders.
Het aantal uren zon in 2013 jaar stond in Borculo t/m 2 december op 1357 uur. Daarmee was 2013 voor Borculo het op twee na somberste jaar sinds het begin van de reguliere zonurenmeting in 1995. Nog somberder waren 2000 die over het hele jaar niet verder kwam dan 1307 uur zon en 1998 over het hele jaar met 1138 uur zon. De 1357 uur zon van 2013 t/m 2 december werd in Borculo in 2003 al bereikt op 7 augustus.
In 2011 in het etmaal van 2 december in Borculo de hoogste temperatuur in de nachtelijke uren met 11,8°C. Landelijk werd het in de nachtelijke uren zelfs 12,6°C op de KNMI-stations Ell en Westdorpe.
Op 2 december 1973 in Wageningen een minimum-temperatuur van -21,7°C. Overdag op het KNMI-station Beek bij Maastricht niet “warmer” dan -4,9°C.
Op 2 december 1953 op het KNMI-station De Bilt een maximum van 12,8°C, tot 2018 het datumrecord. Op 2 december 2018 sneuvelde dit datumrecord met 13,2°C.
In 1952 op 2 december Urk een minimum van -10,2°C en o.a. op het KNMI-station Twente met -1,1°C als maximum een ijsdag.
Op 2 december 1950 een ochtendaftapping over 24 uur in Beekbergen van 28 millimeter.
In 1856 lag er op 2-3 december een sneeuwdek van vijf centimeter op het toenmalige meetveld van het hoofdstation van het KNMI dat gevestigd was in Utrecht.
STRAALSTROOM
De straalstroom staat ook wel bekend als de snelweg van de depressies, maar wat is eigenlijk de straalstroom?
In 1926 liet de Japanse meteoroloog Wasaburo Oishi een aantal ballonnen op, die hij volgde met zijn telescoop om te zien wat er mee zou gebeuren op grote hoogte. Hij merkte dat ze op een hoogte van 9-11 kilometer plotseling werden meegenomen door een heel krachtige wind, men kon toen hiervoor absoluut geen verklaring voor vinden. Deze wind op grote hoogte bleek later de straalstroom te zijn. De Japanners maakten hier dankbaar gebruik van tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze lieten duizenden ballonnen op met bommen eraan vastgemaakt, die via de straalstroom de Stille Oceaan overstaken om zo de Verenigde Staten te bereiken. Slechts één bom ontplofte en maakte zo de enige slachtoffers op het Amerikaanse vasteland. Maar het bestaan en de kracht van de straalstroom was wel bewezen.
De straalstroom wordt ook wel jet stream of kortweg “jet” genoemd, dit is een smalle luchtstroming die op grote hoogte (9 tot 11 kilometer) rond de aarde kronkelt. De kronkels in de jet zorgen voor de vorming van hoge- en lagedrukgebieden aan het aardoppervlak. Een noordwaartse bocht of een rug gaat doorgaans gepaard met een hogedrukgebied en een zuidwaartse kronkel of een trog met een lagedrukgebied.
De ligging van de straalstroom is belangrijk voor het voorspellen van het weer. De straalstroom kronkelt van west naar oost in de hogere atmosfeer, maar kan soms ook best van noord naar zuid gericht zijn of van zuid naar noord.
Het is een gebied van enkele honderden kilometers breed en een paar kilometer hoog waar de wind sterker is dan windkracht 11 (meer dan 100 kilometer per uur). Regelmatig worden echter hogere windsnelheden bereikt van soms zelfs meer dan 350 kilometer per uur.
Hieronder een plaatje met een tweetal straalstromen, de rode is op subtropische breedte en de blauwe is op onze gematigde breedte.
De straalstroom ontstaat door het grote temperatuurverschil tussen de Noordpool of Zuidpool en de evenaar. Iets dergelijks gebeurt ook op kleine schaal als in de zomer de nacht invalt en de grond afkoelt waar de zon weg is, waait er lucht van noord naar zuid over de grens tussen warme en koude lucht. Dit is de verfrissende avondwind.
Niet alleen in onze omgeving komt een straalstroom voor, maar bijvoorbeeld ook bij de evenaar of in het poolgebied. Verspreid over de wereld komen er meestal verscheidene straalstromen op hetzelfde moment voor, die ook wel polaire of arctische straalstroom worden genoemd.
Als de straalstroom echt west-oost is gericht dan gaat dit vaak gepaard met een straffe westcirculatie en dat kan soms wel zes weken aanhouden. De straalstroom is krachtiger in de winter en gaat dan vaak meanderen, van zuid-noord of noord-zuid. De straalstroom moet altijd zijn eigen staart weer pakken anders zou er ergens een vacuüm ontstaan. Bekend is dat de Rocky Mountains een blokkade vormen en de straalstroom hierdoor afbuigt naar het noorden en achter de bergketen weer naar het zuiden. In de winter heeft deze soms maar drie slingers en in de zomer wel eens zes slingers. Liggen die slingers vast dan spreken we van een blokkade. Een blokkade kan zowel in de winter als in de zomer optreden.