MET DRIEKONINGEN IN HET LAND KOMT OOK DE VORST IN HET LAND, OF TOCH NIET!
SCHAATSEN OP NATUURIJS IN 2016 EN 2017!
BIJZONDERHEDEN 6 JANUARI
Voor weer-info klik op één van onderstaande links:
KNMI WEERPLAZA WEERONLINE KMI-BELGIE WEER.NL WEERNIEUWS-VERWACHTING
Voor extremen etmaal KNMI-stations klik op één van onderstaande links:
temp/neerslag dag/nacht temp/neerslag/wind uren zon
Maandag 6 januari nagenoeg in het hele land temperaturen in de dubbele cijfers, alleen het KNMI-station Terschelling bleef met 9,8°C net onder de 10°C. Twee KNMI-stations kwamen boven de 13°C met de maximum-temperatuur met op de KNMI-stations Arcen en Gilze-Rijen respectievelijk 13,2°C en 13,1°C. De zon kwam in de meeste regio’s wel tevoorschijn, alleen in de provincie Brabant bleven de KNMI-stations zonloos. In Borculo kreeg de zon ook geen kans en daarmee de 27e zonloze dag van deze winter van 2025, m.a.w. deze winter o.a. in Borculo is de zon nog maar slechts op tien dagen tevoorschijn gekomen. Deze winter nu al vijf zonloze dagen meer dan in de hele winterperiode van 2001 met totaal 22 zonloze dagen.
Maandag kwam het tot stormkracht windkracht negen in de kustgebieden en op het IJsselmeer. Officieel bereikte het KNMI-zeestation IJmuiden een uur lang windkracht negen en dan spreken we van storm. Drie KNMI-stations kwamen met windstoten tot boven de 100 kilometer per uur en dat waren de KNMI-stations Hoek van Holland, IJmuiden en op de Houtribdijk met respectievelijk 108-, 105- en 104 kilometer per uur. In het oosten van het land windstoten tot bijna 90 kilometer per uur.
De datum 6 januari is de naamdag van Driekoningen en daaraan heeft de Volksweerkunde de volgende weerspreuk gekoppeld:
Met Driekoningen in het land komt ook de vorst in het vaderland!
Bovenstaande weerspreuk heeft voor dit jaar nog niet echt een toepasselijke betekenis, want we staan nu echt nog niet aan het begin van een periode met vorstige nachten en ijsdagen! Wel kan het in de nachten tijdens voldoende opklaringen tot wat lichte vorst komen.
In 2024 had bovenstaande weerspreuk wel degelijk een toepasselijke betekenis met de vorstige nachten in aantocht en ook ijsdagen. In de nacht naar 6 januari 2024 nog net geen vorst, maar in de ochtend van 6 januari 2024 na einde meetperiode van de nacht na 7 uur wel vorst met -0,3°C en in de avond nog -0,7°C als laagste temperatuur op het KNMI-station Eelde op waarnemingshoogte. Aan de grond -0,8°C als laagste temperatuur op het KNMI-station Leeuwarden. De hoogste temperatuur op 6 januari 2024 werd nog 7,1°C op het KNMI-station Vlissingen en het laagste maximum was nog 1,2°C op het KNMI-station Nieuw Beerta. In Borculo was de laagste temperatuur 0,6°C en de hoogste temperatuur 5.5°C.
Vanaf 7 januari 2024 gingen de temperaturen in dalende lijn, Borculo had van 7- t/m 12 januari 2024 vorstdagen met de laagste temperatuur op 11 januari met -8,3°C. In deze periode met vorstdagen ook twee ijsdagen met het hele etmaal een temperatuur onder het vriespunt. In Borculo ging zelfs de ijsbaan nog open op vijf dagen in januari 2024. Landelijk werd de laagste temperatuur van de winter bereikt op 18 januari met -10,4°C op het KNMI-station Ell.
Bovenstaande weerspreuk had in 2023 totaal geen betekenis van waarde, want in 2023 in het etmaal van 6 januari zelfs een nieuw datumrecord voor de minimum-temperatuur. Dan wel een datumrecord te verstaan van dik in de plus met 10,4°C op de KNMI-stations Westdorpe en Woensdrecht. Het oude datumrecord voor de minimum-temperatuur stond op 9,2°C op de KNMI-stations Westdorpe en Valkenburg (ZH), voor Westdorpe was dat in 2014 en voor Valkenburg in 1999.
In 2022 op 6 januari op uitgebreide schaal wel lichte vorst en daarmee de eerste vorst van 2022 met landelijk de laagste temperatuur van -3,3°C op het KNMI-station Eelde en in Borculo -1,4°C. Wel kwam het in de nacht naar 5 januari 2022 tot grondvorst met o.a. -1,0°C op het KNMI-station Deelen.
In 2021 ook niet bepaald een binnenkomer met vorst in het land. Na twee vorstloze nachten kwam het in de nacht naar 6 januari 2021 weer tot wat lichte vorst met -0,7°C op de KNMI-stations Leeuwarden en -0,1°C op de KNMI-stations Berkhout en Stavoren. Grondvorst op een viertal KNMI-stations en wel Leeuwarden, Berkhout, Wijk aan Zee en Stavoren met respectievelijk -1,7°C , -1,4°C , -0,7°C en -0,5°C. Overdag voor de oostelijke delen van het land ging de neerslag zo hier en daar over in natte sneeuw.
Bovenstaande weerspreuk kwam in 2020 en 2019 niet uit, in 2017 op 6 januari was met -0,1°C op het KNMI-station Gilze-Rijen van vorst ook nauwelijks sprake. De -2,3°C aan de grond toen op het KNMI-station Volkel iets meer van betekenis. Borculo kwam in 2016 op 6 januari voor het eerst tot lichte vorst met -1,3°C.
Het kan overigens nog wel veel kouder, want op 6 januari 1979 op het inmiddels opgeheven KNMI-station Winterswijk -17,5°C.
Met de zon kunnen we de achter ons liggende periode wel wat vergelijken met 2024 en 2023. Want in 2023 op 6 januari was de eerste dag sinds 27 december met in het hele land ruimte voor de zon. Vanaf 28 december t/m 5 januari was er elke dag wel een KNMI-station die zonloos bleef. Voor Borculo gold dat zeker, want de laatste dag met ruimer zonneschijn was hiervoor ook 27 december met ruim 4 uur zon. Januari 2023 kwam over de eerste vijf dagen in Borculo niet verder dan twee dagen met 0,4 uur zon en vanaf 28 december ook vijf zonloze dagen. In 2024 in Borculo over de eerste zes januari-etmalen net 1 uur zon en drie zonloze dagen.
In de periode 1 december 2023 t/m 6 januari 2024 in Borculo slechts vier dagen met meer dan 1 uur zon en 13 zonloze dagen. Nu vanaf 1 december 2024 t/m 6 januari in Borculo 27 zonloze dagen met totaal 28 uur zon.
Onderstaande foto maakte Peter de Vries vanaf de uitkijktoren op de Kaapse Bossen nabij Doorn.
SCHAATSEN OP NATUURIJS
In 2017 op 6 januari voor Borculo de eerste ijsdag van die winter, dat was in de winter van 2018 in Borculo al wel gelukt en wel op 2 december toen de temperatuur niet hoger kwam dan -0,6°C. De winter van 2017 kwam evenals de winter van 2016 tot twee ijsdagen en voor een nog hoger aantal moeten we daarvoor naar de winter van 2013 met 16 ijsdagen. Maar zoals menigeen nog zal heugen kwam de winter van 2018 laat op gang. De winter van 2018 kwam in Borculo nog tot twee ijsdagen, dat was t/m februari, maar in maart zette de winter nog door met drie ijsdagen. Alleen maart behoort tot de meteorologische lente en niet tot de meteorologische winter. Na de winter van 2018 hadden de winters van 2019 en 2021 ook ijsdagen met respectievelijk 3- en 7-ijsdagen. In de winter van 2019 was de Borculose ijsbaan op 24- en 25 januari ook open, in de winter van 2021 lukte dat ook op 12- t/m 15 februari. In de winter van 2022-2023 vier ijsdagen en op 17- en 18 december was de ijsbaan open. Op 14 december was er de schaatsmarathon op natuurijs in Burgum.
Gemiddeld telt de winter in Borculo 12 ijsdagen. Hier zien we wel verschillen in de loop der jaren. Het gemiddelde aantal ijsdagen in Borculo vanaf 1981 t/m 2001 bedraagt 13 en vanaf 2001 t/m 2023 is dat slechts acht.
In 2017 in de nacht naar 6 januari in het hele land vorst! Daarbij op 24 KNMI-stations matige vorst en op het KNMI-station Twente als enige strenge vorst, de eerste strenge vorst van het seizoen. In de nacht naar 6 januari 2017 de laagste temperatuur van -10,2°C op het KNMI-station Twente, aan de grond de laagste temperatuur op het KNMI-station Twente met -13,3°C. Het KNMI-station Hupsel had -9°C in de weerhut en aan de grond -10,8°C. In Borculo daalde de temperatuur tot -8,3°C in de weerhut en aan de grond -9°C. Overdag liepen de maximum-temperaturen uiteen van 1,7°C op het KNMI-station Hoek van Holland tot -2,3°C op het KNMI-station Nieuw Beerta. In Borculo een maximum-temperatuur van -1,3°C.
In 2017 op 6 januari waren vrijwilligers in Boskoop van de ijsclub Otweg de hele nacht druk geweest om de ijsbaan klaar te maken, daar kon de poort in de ochtend om 10 uur open. Evenals in januari 2016 kon men ook in 2017 in januari daar schaatsen op natuurijs. Onderstaande foto’s zijn van Noordlaren van 6 januari 2017 waar men druk bezig was om een ijsvloer klaar te maken voor mogelijk de eerste schaatswedstrijd van 2016. Overigens was toen de ijsdikte op diverse sloten in Groningen al ruim drie centimeter.
Op onderstaande foto’s vrijwilligers bij de natuurijsbanen van Schuytgraaf en ’t Cranevelt in Arnhem die de hele nacht druk geweest waren met het klaar maken van de ijsbaan. Onderstaande foto’s zijn van de ijsbaan ’t Cranevelt in Arnhem op 6 januari 2017.
Naast schaatsplezier op de straten in het noorden natuurlijk vanzelfsprekend ook de keerzijde met ongemakken. Naast veel ongelukken kwam de voerleveranties voor het vee in het noorden ook in gedrang. Op enkele plaatsen was het onmogelijk om te komen met de grote vrachtwagens en ook het ophalen van de melk ging niet vlekkeloos.
De datum 6 januari staat ook bekend als dertiendag en dat wil zoveel zeggen als de 13e dag vanaf Kerstmis. In de volksweerkunde kent men daarover de volgende spreuk: “Als ’t op dertiendag vriest, vriest het dertien weken lang”. Het is maar dat U het weet. Deze spreuk ging helemaal op in 1947, toen vanaf 6 januari de start van een nieuwe vorstperiode en dat uitgerekend met Driekoningen. Dat heeft men toen geweten. Die nieuwe vorstperiode duurde, met enkele kleine onderbrekingen t/m 14 maart! Het zou de op één na koudste winter van de 20e eeuw worden.
Onderstaande foto komt uit de winter van 1947.
In Duitsland kent men de volgende weerspreuk: “Ist bis Dreikönig kein Winter, so folgt auch keiner mehr dahinter”! In Duitsland heeft deze weerspreuk een scoringspercentage van 70%! Het is maar dat U het weet!
Zoals hierboven al gemeld is de datum 6 januari de dag van Drie Koningen en de volksweerkunde kent daarover de spreuk: “Met Drie Koningen in het land, ook de vorst in het vaderland”! Dat ging in 2010 wel op met een minimum van -11,3°C op het KNMI-station Gilze-Rijen. In Duitsland koelde het toen ook flink af, zo daalde de temperatuur in de nacht naar 6 januari 2010 in Querfurt in de deelstaat Saksen-Anhalt tot -22°C. Maar in 2011 op 6 januari stonden we aan het begin van een duidelijke verzachting en ook in 2012 was van een serieuze winterperiode nog weinig zichtbaar.
In 2010 op 6 januari met een maximum van -2,3°C voor Borculo de vierde ijsdag van januari en de 10e van de winter van 2010. Voor Borculo was dat tot dan al het hoogste aantal ijsdagen sinds de winter van 2003 en uiteindelijk zouden dat er 24 worden. De winter van 2010 heeft daarmee in Borculo het hoogste aantal ijsdagen sinds de winter van 1997 die tot 38 ijsdagen kwam. Maar toen kwam de winter van 2010-2011 en die telde in Borculo t/m 6 januari al 19 ijsdagen en dat zag er hoopvol uit. Maar helaas bleef de teller voor de hele winter van 2010-2011 steken op 22 ijsdagen.
Het mocht dan wel koud zijn in januari 2010, toch op veel plaatsen zat er op de sloten nog geen ijs op 6 januari, ook in Borculo niet. Onderstaande foto is van Winterswijk in de ochtend van 6 januari 2010, na negen nachten op rij met vorst, waarvan drie met matige vorst en één met strenge vorst en zes ijsdagen op rij en toch geen ijsvloer op de sloot.
In de nacht van 6 januari 2009 tot dan ruimschoots de koudste nacht van de winter van 2009 met -18,2°C op het KNMI-station Ell in Limburg. Deze temperatuur werd gemeten boven een sneeuwdek. In Borculo in de nacht van 6 januari 2009 ook strenge vorst met -11,4°C en ook dat was de laagste temperatuur voor Borculo van de winter van 2009 tot dan. Boven het sneeuwdek van vijf centimeter werd toen in Borculo -16°C gemeten. Voor Borculo was het toen de koudste nacht sinds 4 maart 2005 toen het -12,4°C werd. In Borculo steeg de temperatuur op 6 januari 2009 tot slechts -3,4°C. Het etmaalgemiddelde kwam daarmee uit op -7,4°C en daarmee de op één na koudste 6e januari voor Borculo sinds 1981. Alleen op 6 januari 1985 was het in Borculo nog kouder met -6°C als maximum.
EEN DUIK IN HET VERLEDEN
Onderstaande kaart is van de Beierse weerdienst voor lawinegevaar, deze was voor 6 januari 2019 lawinegevaar 4 en dat is de op één na hoogste waarschuwing voor lawines. De dagen daarvoor was aan de noordzijde van de Alpen meters sneeuw gevallen. Zelfs voor Oostenrijkse begrippen was het wel wat teveel.
In 2018 in de nacht naar 6 januari met name in het zuiden lokaal lichte vorst. In Brabant en de zuidelijke Veluwe kwam het op uitgebreide schaal tot grondvorst. De laagste temperatuur van 0,6°C op het KNMI-station Gilze-Rijen tot 7 uur, na 7 uur daalde de temperatuur op het KNMI-station Gilze-Rijen nog naar -0,1°C. Aan de grond de laagste temperatuur op het KNMI-station Volkel met -2,3°C. In Gelderland had het KNMI-station Deelen nog grondvorst met -0,2°C.
Onderstaande foto is van de Dinkel in Twente op 6 januari 2018, hoogwater en op veel plaatsen steeg het water nog.
Bij ons geen al te serieus winterweer begin januari 2015, dat was het wel in het oosten en zuidoosten van Europa en niet zo zuinig ook. Zo kwam in Athene, Kreta, Rhodos en Istanboel de sneeuw met bergen naar beneden. Dit kwam mede door de aanvoer van zeer koude lucht over het nog warmere water van de Zwarte Zee. Daarbij kwam het ook tot een sneeuwstorm. Op sommige plaatsen lag wel een meter sneeuw.
Onderstaande foto maakte Gerard Kiewiet uit Zuidhorn, daar bleef het 6 januari 2015 droog en dat konden ze daar best gebruiken.
Op 6 januari 2014 werd er een begin gemaakt met het doorvoeren van de bezuinigingen bij het KNMI. Vanaf 6 januari 2014 kwam er een einde aan de waarnemingen van de KNMI stations Wilhelminadorp en Texelhors. Ook kwam er een einde aan de wolkenwaarnemingen van de KNMI stations Ell, Terschelling en Westdorpe.
Enschede had vanaf eind van de middag van 5 januari 2013 geruime tijd met een stroomstoring te maken en daarvan werd het KNMI-station Twente ook de dupe. Vanaf eind van de middag van 5 januari 2013 kwamen er geen temperatuurmetingen meer vanaf het station Twente.
In de winter van 2013 een hele zachte periode vanaf 22 december 2012 t/m 6 januari 2013! In die periode bedroeg de gemiddelde temperatuur in De Bilt 7,8ºC en dat is meer dan 4°C boven het langjarig gemiddelde. Dit is zelfs voor maart nog boven normaal, maart kent een etmaalgemiddelde van 6,2ºC. In de winter van 2016 vanaf 22 december t/m 5 januari kwam de gemiddelde temperatuur op het KNMI-station De Bilt uit op 9,2ºC!
In 1987 op 6 januari viel in Appelscha en Oldenzaal 19 millimeter aan neerslag.
In 1942 ging op 6 januari een hele bijzondere periode van start, van 6 januari t/m 27 januari 1942 zelfs 22 ijsdagen op rij op het inmiddels opgeheven KNMI-station Winterswijk.
In 1999 op 6 januari hoge temperaturen van 14,2ºC op het KNMI-station Twente, 14,5ºC op het KNMI-station Eelde en op het inmiddels opgeheven KNMI-station Oost-Maarland 15,9ºC.
In 1906 op 6 januari op het KNMI-station Vlissingen stormkracht 9 en op het KNMI-station Den Helder windkracht 8 stormachtig.
Op 6 januari 1850 de start van een koudegolf op het hoofd KNMI-station dat toen nog gevestigd was in Utrecht, deze koudegolf kwam op 18 januari ten einde met sneeuwval.
KOUDE WINTERPERIODE BEGIN 1979
Koud was het ook in de winter van 1978-1979. De periode van 31 december t/m 6 januari 1979 kende een gemiddelde etmaaltemperatuur op de KNMI-stations Eelde en Twente van -11,6°C, let wel gemiddelde etmaaltemperatuur! Slechts twee maal eerder was een zeven daagse periode kouder verlopen. Dat was van 20-26 januari 1942 met -12,7°C en van 10-16 februari 1956 met -12,2°C. Van 31 december 1978 t/m 6 januari 1979 noteerde het KNMI-station Twente 7x zeer strenge vorst op rij en wel met -15,7°C, -17,2°C, -18,4°C, -15,6°C, -15,5°C, -19,8°C en -17,6°C. Ook toen geen Elfstedentocht en de oorzaak was sneeuw.
Onderstaande foto is van de winter van 1978-1979.
