DE EERSTE HELFT VAN DE WINTER, SOMS OP DE DAG VAN “BLUE MONDAY”!
BIJZONDER STUWMEER NABIJ HEIMBACH!
BIJZONDERHEDEN 15 JANUARI
Voor weer-info klik op onderstaande links:
KNMI WEERPLAZA WEERONLINE KMI-BELGIE WEER.NL WEERNIEUWS-VERWACHTING
Voor extremen etmaal KNMI-stations klik op één van onderstaande links:
temp/neerslag dag/nacht temp/neerslag/wind uren zon
Januari wordt in de Volksweerkunde ook wel de “louwmaand” genoemd, in januari 2023 sprak men wel van “lauwmaand”. Sterker nog, een “lauwmaandlente” want de eerste helft van de maand januari 2023 was met een gemiddelde etmaal-temperatuur van 9,1ºC over de periode 1-15 januari niet eerder zo zacht verlopen op het KNMI-station De Bilt. Normaal voor het KNMI-station De Bilt is voor januari een etmaalgemiddelde van 3,6°C. Vanaf 17 januari brak pas een koudere fase aan. Vooral op 18- en 21 januari werd op meerdere plaatsen matige vorst geregistreerd. De laagste temperatuur van -6,7ºC werd gemeten op 21 januari (2023) op het KNMI-station Maastricht.
Voor half januari zijn maximum-temperaturen van rond 6°C normaal, nu op woensdag 15 januari (2025) kwam Borculo op een maximum-temperatuur uit van 6,6°C en daarmee iets boven normaal. Landelijk op woensdag 15 januari ook meest iets boven normale temperaturen van 3,5°C op het KNMI-station Maastricht tot 8,9°C op de KNMI-stations Terschelling en Wilhelminadorp. Maar landelijk met name voor de oostelijke helft van het land meest tussen 6°C en 7°C.
Het datumrecord voor Borculo voor 15 januari staat op 12,6°C en dat werd bereikt op 15 januari 2020, het oude datum-record daarvoor stond op 10,1°C uit 2015. Op de Wadden kwam het tot storm op 15 januari 2020 met op Vlieland enige tijd windkracht 9 en een hoogste windstoot van 100 kilometer per uur. Het KNMI-station Arcen kwam met 13,6°C tot de hoogste temperatuur van de maand.
De laagste minimum-temperaturen in het etmaal van woensdag 15 januari (2025) kwamen van de KNMI-stations Maastricht en Den Helder met respectievelijk 1,1°C en 1,5°C. Aan de grond op klomphoogte alleen op het KNMI-station Den Helder grondvorst met -0,8°C, het KNMI-station Maastricht had 0,5°C op klomphoogte.
Onderstaande foto is voorlopig nog echt ondenkbaar! De foto komt van de scheepvaart-website Schuttevaer en laat een prachtige foto zien van een convooivaart op het IJsselmeer. IJsbrekers die de “weg” vrijmaken voor de scheepvaart in januari 2010.
Op onderstaande foto ijsbrekers achtervolgd door binnenvaartschepen. De foto is genomen door de bemanning van Mts Compagnon.
In 2024 op 15 januari de derde maandag van januari en volgens “kenners” is dat dan “blue monday” en dat moet dan de meest deprimerende dag van het jaar zijn. Om gelijk maar met de deur in huis te vallen, wetenschappelijk heeft deze kreet geen enkele waarde! Maar toegegeven, het weerbeeld op “blue monday” kan natuurlijk wel op je gemoedstoestand slaan om niet vrolijk van te worden.
Bovenstaande was voor 15 januari 2024 niet echt een deprimerende dag voor de winterliefhebbers, want met op veel plaatsen een sneeuwdekje was er wel wat te genieten. Veel meer sneeuw viel er in Zuid-Limburg en dan met name in de hogere delen tot wel 5-10 centimeter. Voor de winterhaters allemaal wel wat minder, maar met de zon en zeker in het zonnetje wel wat om te genieten. Verspreid over het land kwam de zon nog rond 3,5 uur tevoorschijn, dat was op de KNMI-stations Marknesse, Stavoren, Westdorpe en Wilhelminadorp.
In de nacht naar 15 januari 2024 op vier KNMI-stations lichte vorst en dat waren de KNMI-stations Deelen, Maastricht, Volkel en Ell. Met -1,0°C op de KNMI-stations Deelen en Maastricht, -0,5°C op het KNMI-station Volkel en -0,1°C op het KNMI-station Ell. De laagste temperatuur van -2,3°C op het KNMI-station Deelen werd in de avond bereikt en aan de grond toen -3,7°C.
Borculo had als laagste temperatuur in de nacht naar 15 januari 2024 +0,1°C en daarmee net geen lichte vorst, wel werd het voor Borculo het vierde etmaal van januari met sneeuw en het negende etmaal van de winter van 2024. Aan de grond in Borculo nog wel vorst in de nacht naar 15 januari 2024 met -1,7°C. In 2024 op 15 januari in de avond bereikte Borculo nog -0,6°C als laagste temperatuur en aan de grond -2,5°C.
De hoogste temperaturen van het etmaal van 15 januari 2024 van 5,2°C op de KNMI-stations Lauwersoog en Vlieland werden in de nachtelijke uren bereikt na middernacht. Voor overdag was 4,8°C de hoogste temperatuur op het KNMI-station Den Helder.
De hoogste maximum-temperatuur van 5,2°C op de KNMI-stations Lauwersoog en Vlieland is ongeveer normaal voor deze tijd van het jaar. Maar op het KNMI-station Eindhoven met 1,6°C als maximum-temperatuur is wel ruim onder normaal.
In 2024 op 15 januari nog neerslag tot in de dubbele cijfers met 10,5 millimeter op het KNMI-station Gilze-Rijen, het KNMI-station Woensdrecht kwam tot 8,2 millimeter. In Borculo viel aan neerslag 1,6 millimeter en daarbij ook sneeuw. Aan de kust stond veel wind tot windkracht acht stormachtig met op het KNMI-station Hoek van Holland nog een windstoot van 85 kilometer per uur.
Onderstaande foto is afkomstig van Peter de Vries, een luchtfoto van het hoofdgebouw van het KNMI in De Bilt. De witte bol wordt wel de “spijker” genoemd de plaats van de neerslagradar tot voor enige jaren geleden. Deze is verplaatst naar Herwijnen en de andere neerslagradar staat in Den Helder.
– In 2022 in de nacht naar 15 januari de laagste temperatuur van 1,2°C op het KNMI-station Maastricht en aan de grond de laagste temperatuur ook op het KNMI-station Maastricht met 1,3°C. Dit werd niet de laagste temperatuur van 15 januari 2022, want om 19 uur in de vond met het afsluiten van de meetperiode waren de temperaturen lager met de laagste temperatuur van 0,3°C op het KNMI-station Woensdrecht en aan de grond -0,8°C en -0,5°C op respectievelijk de KNMI-stations Woensdrecht en Westdorpe.
– In 2022 op 15 januari de uitbraak van de vulkaan Hunga-Tonga.
– In 2021 in de nacht naar 15 januari in nagenoeg het hele land lichte vorst, alleen in de kustgebieden en de noordelijke provincies m.u.v. Zuid-Holland voor de meeste plaatsen geen vorst. Aan de grond kwam het alleen in het Waddengebied niet tot grondvorst. De laagste temperaturen op de KNMI-stations Eindhoven en Maastricht met respectievelijk -4,3°C en -2,3°C en aan de grond -4,2°C en -3,2°C. De KNMI-stations Hupsel en Twente hadden minima van respectievelijk -0,4°C en -0,5°C en aan de grond -0,6°C- en -1,0°C.
Onderstaande foto maakte Gea Meertens in Beilen op 15 januari 2021, verraderlijke gladheid op veel plaatsen en daarbij zijn klinkerwegen heel berucht. In de ochtend van 15 januari 2021 in het noorden van het land ook wat winterse buitjes met wat lichte sneeuw.
– In 2010 in de nacht naar 15 januari de 19e nacht met vorst op rij in Borculo, toen de langste reeks vorstdagen sinds de winter van 1996-1997 die 24 vorstdagen op rij telde in Borculo. Maar in de winter van 2010-2011 hadden we in Borculo t/m 15 januari ook al een reeks vorstdagen op rij gehad van 20 en dat bleef ook de langste reeks in die winter. Twee winters op rij met een reeks vorstdagen op rij van minimaal 19 vorstdagen hadden we sinds de winters van 1996 en 1997 niet meer gehad.
De winter met de langste reeks vorstdagen op rij had Borculo in de winter van 1996 met 27 vorstdagen op rij. In de winter van 1986 vanaf 3 februari in Borculo nog wel een vorstperiode van 30 etmalen op rij t/m 4 maart. Maar de vier etmalen van maart behoren niet meer tot de meteorologische winter van 1986. Wel is deze periode voor Borculo de langste met vorstdagen op rij. In de winters van 2012 en 2013 was de langste reeks vorstdagen op rij 17, in de winter van 2017 15 vorstdagen op rij en in de winter van 2018 17 vorstdagen op rij. In de winters van 2014, 2015, 2016, 2020, 2021, 2022, 2023 en 2024 een langste reeks vorstdagen van respectievelijk drie, zes, zeven, vier, tien, tien en zeven vorstdagen. Nu in de winter van 2025 is de langste reeks vorstdagen in Borculo ook nog maar slechts zes etmalen op rij en dat was van 9- t/m 14 januari.
EERSTE HELFT VAN DE WINTER IS ZEER ZACHT VERLOPEN
Onderstaande foto’s zijn van 15 januari 2017 en gemaakt door Arie Verrips op de Posbank op de Veluwe, een groot verschil met nu en ook in 2018 t/m 2024 was het niet anders.
In 2017 op 14 januari hielp de brandweer de winterliefhebbers nog een handje op diverse plaatsen in Berkelland. In Eibergen werd een straat bij het openlucht theater omgetoverd tot een ijsbaan, soortgelijks in Neede op het Marktplein. Ook in Borculo hulp van de brandweer en wel om het Pannakooi bij het Elbrink om te toveren in een ijsbaan. En die hulp kwam goed van pas, want met de vorst kon men daar zelfs enige dagen schaatsen. Het kon allemaal in een periode met aardig wat vorst, vanaf 13- t/m 27 januari 2017 in elke nacht vorst en vanaf 16 januari zelfs drie ijsdagen op rij. In die periode was de nacht naar 23 januari voor Borculo de koudste met -8,6°C. Op het KNMI-station Twente werd in die nacht de laagste temperatuur van de winter bereikt met -10,8°C! In de Ardennen lag 15-40 centimeter sneeuw.
De eerste helft van het winterseizoen zit er op, op het KNMI-station De Bilt is het etmaalgemiddelde uitgekomen op rond 5,2°C, in de winter van 2024 5,1°C, in de winter van 2023 was dat 5,6°C, in de winter van 2022 5,4°C, in de winter van 2021 4,6°C, in de winter van 2020 7,2°C, in de winter van 2019 6,1°C, in de winter van 2018 4,9°C en in de winter van 2017 4,2°C. ??Daarmee verloopt deze winter voor het KNMI-station De Bilt nog zeer zacht, want normaal is voor de eerste helft van de winter voor het KNMI-station De Bilt 4,7°C. De winter van 2017 was over de eerste helft van de winter de koudste voor het KNMI-station De Bilt sinds de winter van 2011 die over de eerste helft een etmaalgemiddelde had van 0,5°C. Een negatief etmaalgemiddelde over de eerste helft van de winter daarvoor moet het KNMI-station De Bilt terug naar de winter van 1996-1997 met -1,2°C.
Vanaf de winter van 2013 kwam het etmaalgemiddelde over de eerste helft van de winter op het KNMI-station De Bilt uit op: in 2013 4,9°C, in 2014 6,3°C, in 2015 5,2°C en in 2016 maar liefst 8,2°C.
Onderstaande satellietfoto is van het Alpengebied op 15 januari 2018, daar hadden ze prachtige dagen achter de rug met volop zonneschijn, echt Kaiserwetter!
Uit het bovenstaande blijkt wel dat de winter van 2016 over de eerste helft bijzonder zacht was en dat kwam natuurlijk door de extreem zachte december-maand 2015. Op de tweede plaats staat nog de eerste helft van de winter van 2007 met 7,2°C als etmaalgemiddelde en plaats drie is voor de winter van 2012 met 6,8°C.
Maar voorzichtigheid is altijd geboden, in de tweede helft van de winter kan er nog van alles gebeuren. Zo verliep de tweede helft van de winter van 2012 met een etmaalgemiddelde van slechts 1,4°C en daarmee kwam de hele winterperiode van 2012 uit op 4,1°C voor het KNMI-station De Bilt. Dat gebeurde niet in de tweede helft van de winterperiode van 2014 met een etmaalgemiddelde van 5,7°C. De winter van 2014 werd samen met de winter van 1990 de op twee na warmste sinds 1901 met een etmaalgemiddelde van 6°C. Alleen de winters van 2007 en 2016 verliepen nog zachter met respectievelijk 6,5°C en 6,3°C.
In Zeeland was de winter van 2016 over de eerste helft nog vorstvrij verlopen en het etmaalgemiddelde was zelfs 9,0°C over de eerste helft!
De echte winterliefhebbers worden misschien al wel een beetje zenuwachtig, komt de winter van 2021-2022 nog wel echt goed in het zadel! Hieronder links een foto van februari 1956 toen er een zware sneeuwstoring van noord naar zuid over Nederland trok. Hieronder rechts de kop van de krant van 1 februari 1956.
Is de winter van 2024-2025 nu al uitgeblust? Wees gerust, een goed voorbeeld is wel de legendarische winter van 1956! Op 15 januari 1956 stond het Helmanngetal pas op 6,5 koudepunten, maar twee weken later op 30 januari 1956 begon het hard te vriezen en er volgde een vorstperiode die zijn weerga niet kende en uiteindelijk pas op 29 februari tot een einde kwam. De winter in totaal werd aldus nog “streng” met een totale score van 210,7 koudepunten!
Ook de winter van 1991 kwam pas laat op gang. Vanaf 1 december t/m 14 januari 1991 had deze winter nog maar veertien vorstdagen en geen enkele ijsdag afgeleverd en de gemiddelde temperatuur stond nog op 4,7°C. Maar vanaf 15 januari t/m 28 februari leverde de winter van 1991 zelfs nog 33 vorstdagen en acht ijsdagen en een gemiddelde etmaaltemperatuur van -0,1°C. Met andere woorden, het kan ook nog best in de huidige winter van 2024-2025!
Een recent voorbeeld hadden we in 2018 in de tweede helft van februari t/m begin maart, een ijzig koude periode! Maart 2018 ging van start met twee ijsdagen op rij! Maar ook in februari 2021 sloeg de winter nog toe! In de periode 7- t/m 13-februari in Borculo zeven ijsdagen op rij, zeven etmalen op rij waarin de temperatuur niet boven het vriespunt lag en zes nachten met matige vorst. In deze periode was de ijsbaan in Borculo ook nog vier dagen open.
BIJZONDER STUWMEER NABIJ HEIMBACH
Hieronder een foto van een zeer groot stuwmeer nabij Heimbach in de Eifel ten zuiden van Aken. Dit stuwmeer zit in tijden van hoogwater als gevolg van veel regen of overvloedig smeltwater vaak tot de rand toe vol. Het is een groot stuwmeer waar ook rondvaarten worden gehouden van wel twee uur lang. De dam is gebouwd tussen 1934 en 1938 en is in 1939 in gebruik genomen. Het stuwmeer voorziet grote delen van Noord-Rijn-Westfalen van drinkwater en verder zorgt het stuwmeer voor de regulatie van de benedenloop van de Roer en voor het opwekken van stroom d.m.v. een waterkrachtcentrale.
Bij extreme regenval laat men het overtollige water van o.a. de Roer uitstromen in dit meer. Als je op de rondvaartboot zit kun je de enorme verschillen in waterstanden zien tussen langdurige droogte en overvloedige neerslag. Als het stuwmeer echt vol is kan het overtollige water nagenoeg nergens geloosd worden en wordt het overtollige water dan via de Roer afgevoerd. Dat is ook de reden dat de Roer in Midden-limburg o.a. bij Vlodrop-Herkenbosch op veel plaatsen dan buiten zijn oevers treedt. Dan te bedenken dat tussen 1955 en 1959 de dam nog verhoogd is met twintig meter tot de huidige hoogte van 77 meter boven de oude bedding van de rivier. Als dat niet was gebeurd was het stuwmeer al vele malen vaker vol geweest.
Het stuwmeer speelde nog een rol in de tweede wereldoorlog en wel tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog. De Roer lag toen in het frontgebied tussen de Duitse troepen en de geallieerde troepen. Op 10 februari 1945 hebben Duitse troepen de afsluiters van de dam gesaboteerd, zodat de geallieerde operatie Grenade twee weken vertraging opliep.
EEN DUIK IN HET VERLEDEN
In 2018 in de nacht naar 15 januari de laagste temperatuur -1°C op het KNMI-station Hoogeveen en aan de grond de laagste temperatuur op het KNMI-station Gilze-Rijen met -2°C. In Borculo daalde de temperatuur tot -0,2°C op waarnemingshoogte en aan de grond tot -1,5°C. Onderstaande foto maakte Ans Prinsen uit Meddo bij Winterswijk op de ochtend van 15 januari 2018 van ochtendrood. Volgens de volksweerkunde “ochtendrood brengt water in de sloot”, dat kwam voor 15 januari 2018 helemaal uit.
In 2017 in de nacht naar 15 januari verspreid over het land winterse buien. De laagste temperatuur werd gemeten op het KNMI-station Deelen met -5,7°C en aan de grond -9,1°C. Op de KNMI-stations Hupsel en Twente minimum-temperaturen van respectievelijk -3,5°C en -4,3°C en aan de grond -6°C en -7,4°C. In Borculo daalde de temperatuur tot -3,2°C in de weerhut en aan de grond tot -5°C. In Haaksbergen lag al een ijsvloertje van 1- tot 1,5 centimeter en dat moest minimaal 3 centimeter worden voor een eventuele schaatsmarathon. In Borculo lag een sneeuwdek van zeven centimeter en in de Ardennen 15-40 centimeter. Het KNMI-station Hoek van Holland had nog een winsdstoot van 71 kilometer per uur.
Het KNMI-station Woensdrecht had nog grondvorst in de nacht naar 15 januari 2014 met -0,2°C. Onderstaande foto maakte Johan Effing uit Losser, de eerste sneeuwklokjes in zijn tuin in januari 2014. De natuur was op 15 januari 2014 ongeveer 20 dagen vroeger dan normaal.
In 2012 in de nacht naar 15 januari op het KNMI-station Woensdrecht de laagste temperatuur met -3,2°C en aan de grond daar -5,9°C. Daarmee was de nacht naar 15 januari 2012 landelijk tot dan de koudste nacht van de winter van 2012. Wel de nadruk op de winter gerekend vanaf 1 december. Want in de nacht naar 16 november 2011 daalde de temperatuur op het KNMI-station Woensdrecht al tot -4,4°C.
In Zeeland had het in de nacht naar 15 januari 2012 voor het eerst in de meteorologische winter van 2012 gevroren met -0,5°C op het KNMI-station Wilhelminadorp. Voor het KNMI-station Wilhelminadorp was het de eerste vorstdag sinds 21 maart 2011, op het KNMI-station Vlissingen bleef de temperatuur nog boven nul.
Onderstaande foto maakte Gerard Kiewiet uit Zuidhorn in de ochtend van 15 januari 2012, jawel als U goed kijkt ziet U toch wat ijsvorming en dat was al heel wat in januari 2012 tot dan!
Op 15 januari 2011 bleef de temperatuur overdag net onder de 10°C in Borculo met 9,7°C als maximum. Daarmee was het wel de warmste 15e januari voor Borculo sinds 1981 en de tweede dag op rij die sinds 1981 niet eerder zo zacht verliep in Borculo.
Op 15 januari 2010 nog een zonsverduistering en wel in een smalle strook die door Kenia, Zuid-India, Sri Lanka, Myanmar en China liep. Het ging hier om een ringvormige zonsverduistering. In totaal zou deze ringvormige eclips 11 minuten en 8 seconden duren. In Europa was daar niets van te zien.
Op 15 januari 1960 op het KNMI-station Maastricht een minimum van -14,7°C en op het KNMI-station Den Helder -6,6°C.
In 1959 op 15 januari op het KNMI-station Eelde een minimum-temperatuur van -14,1°C, op het KNMI-station Leeuwarden -9,9°C. Op veel plaatsen mist en een ijsdag.
Op 15 januari 1955 op het KNMI-station De Bilt een minimum van -8,6°C. Het KNMI-station Eelde had die dag nipt een ijsdag met een maximum van -0,1°C.
Op 15 januari 1947 op het KNMI-station Maastricht een maximum-temperatuur van 11°C. Door de homogenisatie van data door het KNMI is dit maximum sinds 2016 herleid tot 11,8°C.
Op 15 januari 1940 bereikte de temperatuur op het inmiddels opgeheven KNMI-station Winterswijk een maximum-temperatuur van +1,6°C. Het zou uiteindelijk de hoogste temperatuur van januari 1940 worden. We beleefden toen een zeer strenge winter, die later als de “mobilisatiewinter” van 1940 de geschiedenis in ging.
In 1850 op 15 januari op toenmalige meetveld van het hoofdstation van het KNMI dat nog gevestigd was in Utrecht strenge vorst en een paar centimeter aan sneeuwval. In het westen van het land viel toen meer sneeuw. In Haarlem kwam het tot storm met een noordoostenwind en in Leeuwarden stond windkracht 8-10 tot zware storm.
Onderstaande foto is van de ochtend van 15 januari 2014 en is van de webcam van Mont-Rigi in de Hoge Venen in de Ardennen. Daar viel wat sneeuw 15 januari 2014 en dat was al heel wat in de winter van 2014!
HOOGWATER JANUARI 2011
Op onderstaande twee foto’s de IJssel bij Deventer met het hoge waterpeil in januari 2011. Op de linkerfoto is de kade onder water en op de foto rechtsonder goed zichtbaar dat er bij hoogwater niet veel ruimte meer over is tussen de onderkant van de brug en de bovenkant van het schip. In beladen toestand kan het schip er nog onderdoor, maar als het schip leeg is zal dat niet meer lukken, omdat het schip dan ook aanzienlijk hoger uit het water komt.
